Waarom we allemaal denken dat we beter zijn dan we écht zijn

Het Dunning Kruger effect uitgelegd

Iedereen kent wel iemand die denkt dat hij álles kan. Bijvoorbeeld die vriend die na één YouTube-video denkt dat hij je hele badkamer kan renoveren. Of die collega die na het lezen van één artikel plots expert is in jouw functie en jou wel even vertelt hoe je je werk moet doen. Grappig én herkenbaar, toch? Maar waarom doen mensen dat? Het antwoord zit verstopt in een bijzonder psychologisch fenomeen: het Dunning Kruger effect.

Wat is het Dunning Kruger effect precies?

Het Dunning-Kruger effect betekent simpel gezegd dat mensen hun eigen kennis en vaardigheden overschatten, vooral als ze ergens niet goed in zijn. Je denkt dat je heel wat kunt, terwijl je eigenlijk weinig weet. Dit effect werd voor het eerst onderzocht door psychologen David Dunning en Justin Kruger in 1999.

Uit hun onderzoek bleek bijvoorbeeld dat mensen die het slechtst presteerden op testen, juist dachten dat ze beter waren dan gemiddeld. Sterker nog, iemand die in werkelijkheid bij de slechtste 12% hoorde, dacht dat hij bij de beste 62% hoorde! Ze hadden geen idee hoe weinig ze eigenlijk wisten. Dat verschil tussen wat iemand denkt te kunnen en wat iemand écht kan, zorgt vaak voor grappige situaties.

Het hilarische verhaal achter het onderzoek

Het onderzoek begon door een grappig verhaal uit 1995. McArthur Wheeler besloot twee banken te beroven zonder masker, omdat hij geloofde dat citroensap hem onzichtbaar zou maken voor beveiligingscamera’s. Natuurlijk werd hij gepakt. Toen hij verbaasd reageerde met: "Maar ik had toch het sap op?!" inspireerde dat Dunning en Kruger om te onderzoeken waarom sommige mensen hun vaardigheden zo enorm overschatten.

Grappige voorbeelden uit het dagelijks leven:

Van YouTube-klusser tot internetgoeroe

Het Dunning-Kruger effect zie je in talloze, vaak grappige, dagelijkse situaties:

De amateur-klusser: "Dat kan ik zelf wel!"

Denk aan de doe-het-zelver die na het kijken van één of twee YouTube-video’s denkt dat hij een complete badkamer kan renoveren of zelf een muurtje kan metselen. Zonder ervaring of kennis stort hij zich vol vertrouwen in het project. Hij negeert waarschuwingen van experts en slaat belangrijke stappen over, overtuigd van zijn eigen kunnen. Als er vervolgens iets misgaat, lekkages, scheve tegels of kortsluiting, ligt het volgens hem aan het materiaal of aan onduidelijke instructies, niet aan zijn gebrek aan vakkennis.

De hobbykok: "Mijn gerecht is Michelin-waardig!"

Na een paar afleveringen van een populaire kookwedstrijd waant de hobbykok zich ineens op het niveau van een topchef. Met veel enthousiasme probeert hij complexe recepten uit, maar zonder voldoende basiskennis over kooktechnieken of ingrediënten. Als het gerecht mislukt, ligt het volgens hem niet aan zijn aanpak, maar aan de oven, het recept of de kwaliteit van de producten. Ondertussen blijft hij overtuigd van zijn eigen talent.

De internetexpert: "Ik heb het op Google gelezen!"

Iemand leest een paar blogs of forums over een ingewikkeld onderwerp, bijvoorbeeld gezondheid, klimaat of financiën, en gelooft daarna dat hij een expert is. Hij deelt zijn ‘kennis’ met anderen, trekt stellige conclusies en gaat discussies aan met mensen die wél jarenlang gestudeerd hebben in dat vakgebied. Feiten en nuance worden genegeerd, want: “Ik heb er veel over gelezen.”

Het Dunning Kruger effect verklaart dit perfect: beperkte kennis geeft een vals gevoel van zekerheid, waardoor mensen denken dat ze het onderwerp volledig begrijpen.

De weggebruiker: "Ik ben de beste chauffeur!"

Mensen die net hun rijbewijs hebben of weinig ervaring op de weg, vinden vaak dat ze uitstekend rijden. Ze begrijpen de verkeersregels nog niet volledig, maken gevaarlijke inschattingen en geven anderen de schuld als er iets misgaat. Als ze getoeter horen of commentaar krijgen, zien ze dat als onterechte kritiek — een bevestiging dat anderen ‘niet kunnen rijden’.

Deze zelfoverschatting is een herkenbare uiting van het Dunning Kruger effect: hoe minder ervaring iemand heeft, hoe groter het zelfvertrouwen lijkt.

Deze voorbeelden tonen aan dat het Dunning Kruger effect niet alleen een gebrek aan inzicht is, maar ook een actieve afwijzing van externe feedback en correcties. Mensen houden vast aan hun eigen overtuigingen en verdedigen hun opgeblazen zelfbeeld actief.

Waarom denken we dat we beter zijn dan we zijn?

Dit gebeurt door een soort dubbele pech:

1. Als je ergens slecht in bent, maak je fouten.
2. Juist omdat je slecht bent in iets, zie je die fouten zelf niet.

Daardoor denk je dat je alles goed doet. Je hebt simpelweg niet door wat je allemaal niet weet. Omdat je fouten niet herkent, ga je ook niet op zoek naar manieren om beter te worden. Zo blijf je onbewust hangen op hetzelfde niveau. Vaak helpt het niet eens om mensen duidelijk te maken dat ze fout zitten, omdat ze dat zelf écht niet begrijpen. Dit wordt versterkt door iets wat "bevestigingsbias" heet, waarbij je vooral dingen onthoudt die bevestigen dat je gelijk hebt.

Hoe voorkom je dat je jezelf overschat?

Gelukkig is het Dunning-Kruger effect goed aan te pakken met wat eenvoudige tips:

• Blijf leren: Hoe meer je leert, hoe duidelijker je ziet wat je nog niet weet.
• Vraag om feedback: Vraag aan anderen hoe zij je prestaties zien en neem hun advies serieus.
• Twijfel aan jezelf: Stel jezelf regelmatig vragen als: "Wat zie ik over het hoofd?" of "Wat mis ik hier nog?"
• Denk verder: Neem niet meteen genoegen met simpele conclusies, maar stel diepere vragen en onderzoek ook andere perspectieven.

Door bewust te zijn van je eigen beperkingen en open te staan voor nieuwe kennis, voorkom je dat je jezelf overschat.

Leren om beter te worden: de sleutel tot succes

Zelfoverschatting kan grappig zijn, maar het is belangrijk om te beseffen dat het je ontwikkeling in de weg kan staan. Door je bewust te worden van je eigen beperkingen en te investeren in jezelf, kun je enorme stappen zetten in je persoonlijke en professionele groei.

Misschien merk je dat je communicatie niet zo sterk is als je dacht, of wil je beter omgaan met geld. NHA biedt tal van cursussen waarmee je je kennis en vaardigheden aanzienlijk kunt verbeteren, zoals een cursus Effectief Communiceren of Budgetcoach.

Wat kun je hieruit leren?

Het Dunning-Kruger effect leert ons vooral nederigheid. Niemand weet alles, en juist erkennen dat je iets níet weet, maakt je uiteindelijk slimmer en wijzer. Dus als je weer eens iemand tegenkomt die zichzelf enorm overschat, kun je glimlachen en bedenken: "Dat is dus het Dunning-Kruger effect in actie!" En belangrijker nog: je kunt jezelf eraan herinneren om altijd nieuwsgierig en bescheiden te blijven. Want leren is een mooie reis die nooit stopt. En gelukkig zijn er genoeg mogelijkheden om je daarbij te helpen.

Bekijk alle 600+ opleidingen »